Zabytki

Ratusz - został wzniesiony ok. 1390 roku przez pierwszego wójta Koła - Henryka , pierwotnie gotycki. Budynek był restaurowany w 1782 roku i gruntownie przebudowany w latach 1835 - 1837 (autorem projektu przebudowy był prawdopodobnie architekt polski włoskiego pochodzenia - Henryk Marconi). Zmieniono wtedy całkowicie elewacje, dobudowano 2 nierównej długości skrzydła, a utworzony w ten sposób od strony dziedziniec zamknięto murem. Ratusz jest jednopiętrowym gmachem klasycystycznym, z czterokolumnowym portykiem w fasadzie wschodniej. Boniowane elewacje są opasane gzymsem kordonowym Jedyną widoczną pozostałością architektury gotyckiej była ceglana wieża o podstawie kwadratu, przechodząca w górnych kondygnacjach w ośmiobok - która m.in. w roku 1987 runęła w katastrofie budowlanej kolskiego ratusza. 

Na tylnej ścianie budynku jest wmurowana tablica upamiętniająca miejsce kaźni 3 Polaków, zastrzelonych przez hitlerowców 27.04.1940 r. w obecności spędzonych na rynek mieszkańców miasta.

 

Kościół farny - jego budowę rozpoczęto w końcu XIV w., a ukończono ok. 1410 r. Na początku XVI w. dobudowano do nawy od strony południowej kaplicę. W tym samym czasie wybudowano prawdopodobnie zakrystię. Gruntownej restauracji kościoła dokonano w 1863 r.. Wzniesiono wtedy neogotycką kaplicę północną. Kruchtę od strony zachodniej dobudowano w 1897 r. Kościół jest trójnawową budowlą halową, zbudowaną na rzucie prostokąta z wyodrębnionym węższyszem i prosto zamkniętym prezbiterium. Ceglane mury, z zachowanym częściowo ornamentem rombowym z zendrówek są wsparte szkarpami. Zachodni szczyt nawy i wschodni szczyt prezbiterium rozwiązano podobnie. Są to szczyty schodkowe zwieńczone sterczynami, rozczłonkowane wysmukłymi tynkowanymi wnękami ostrołukowymi. Ich wystrój wzbogacają ponadto okrągłe blendy i przeźrocza. Strzeliste dachy dwuspadowe są kryte dachówką, a nad wschodnim szczytem nawy góruje wieżyczka na sygnaturkę.

Wyposażenie wnętrza jest przeważnie neogotyckie. Starszym zabytkiem jest ołtarz rokokowy w kaplicy południowej. W ścianę nawy północnej wmurowana jest późnogotycka płyta nagrobna starosty kolskiego Jana z Garbowa herbu Sulima, syna Zawiszy Czarnego. Wykonana z piaskowca płyta przedstawia prymitywnie wyrytą postać rycerza w zbroi, z tarczą herbową i opuszczoną przyłbicą. W ścianę nawy południowej jest wmurowane sakramentarium późnorenesansowe z piaskowca z poł. XVI w.. Uwagę zwracają w nim przede wszystkim bogato ornamentowane półkolumny i płaskorzeźby w zwieńczeniu, przedstawiające Boga Ojca, św. Stanisława i św. Wojciecha.

 

Kościół i klasztor bernardynów - kompleks zabudowań klasztornych wzniesiono na wyspie rzecznej w połowie XV w., po sprowadzeniu do miasta przez starostę kolskiego Jana Hińczę z Rogowa zakonu bernardynów. Jego budowę ukończono w 1482 r. Kościół późnobarokowy został wybudowany w latach 1773 - 1782. Jest gmachem trzynawowym, halowym, z prostokątnym prezbiterium. Zewnętrzne elewacje rozczłonkowane są pilastrami. Dwie wieże wysunięto nieco przed lico fasady i zakończone hełami, posiadają wydatne gzymsy kordonowe. Kościół ma jednolite, rokokowe wyposażenie wnętrza z końca XVIII w.. Wystrój 7 ołtarzy jest wkomponowany w architekturę kościoła. Podobnie jak ołtarze - w kolumny - jest ujęta ambona, z rzeźbą św. Franciszka ba baldachmie. Zdobnictwo rokokowe mają również 4 konfesjonały, stalle zakonne i prospekt organowy. W lewej nawie znajduje się kamienny, późnorenesansowy nagrobek Stanisława Ruszkowskiego, chorążego kaliskiego, ostatniego z rządców kolskiego zamku, z postacią leżącego rycerza w zbroi, z buławą w ręku, mieczem u boku i szyszakiem z pióropuszem u stóp. W nawie prawej jest umieszczone kamienne epitafium późnorenesansowe Bartłomieja Wilczyńskiego, z płaskorzeźbionym popiersiem zmarłego trzymającego w ręku książkę i rękawice. Ciekawymi zabytkami są też 2 portrety trumienne malowane na blasze: Anny z Tuczyńskich Łaszczowej (zm. 1668 r.), kasztelanowej lądzkiej, z tablicą inskrypcyjną oraz Rozalii Gurowskiej (zm. 1792 r.).

Klasztor - w zrębie gotycki - został przebudowany gruntownie w latach 1755 - 1764. Jest budynkiem 2 - kondygnacyjnym o 3 skrzydłach otaczających dziedziniec zamknięty z czwartej strony gmachem kościoła.

 

Pomnik powstańców 1863 r. - jest ustawiony nad odnogą Warty, ok. 100 m od mostu. Symboliczną mogiłę usypali w tym miejscu w 1905 r. weterani powstania styczniowego. W 1924 r. na kopcu ustawiono betonowy pomnik w kształcie obeliska z orłem na szczycie. Zniszczony w 1940 r. przez hitlerowców pomnik, wzniesiono ponownie w 1962 r. - 600-lecie założenia miasta.









 

Spichlerz z przełomu XVIII-XIXw. - położony nad głównym korytem Warty. Jest on dwukondygnacyjnym budynkiem drewnianym, konstrukcji sumikowo-Łątkowej, przykrytym dachem łamanym.




 

Ruiny zamku gotyckiego - położone na lewym brzegu Warty. Zamek rozpoczęto budować w latach 1365-1370.

Zamek został wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta. Jego mury z cegły były ustawione na kamiennym fundamencie. W południowo-wschodnim narożniku znajdowała się wieża. Mury obwodowe były wzmocnione szkarpami. Do dziś zachował się fragmenta takiego muru, broniący dostępu do zamku od strony południowej. Przetrwały też dolne kondygnacje wieży obronnej, wzniesionej na planie kwadratu, który wyżej przechodzi w Koło. Drobne relikty obwarowań zachowały się przy wschodnim i zachodnim murze obwodowym.
 

Cmentarz wojenny - położony we wschodniej części miasta. Pochowano na nim 544 żołnierzy i oficerów radzieckich, zabitych w czasie walk o wyzwolenie wschodniej Wielkopolski. Wśród zbiorowych mogił ustawiony jest obelisk ku czci poległych o wyzwolenie Koła. Obok znajduje się grób lotników polskich zabitych w 1939 r.